2025-ci il mayın 22-də Moskvanın Radisson Collection Hotel (keçmiş “Ukrayna” mehmanxanası) Konfrans zalında IV Beynəlxalq Elmi Konfrans “Böyük Vətən müharibəsində Qələbə yəhudi xalqının həyatında tarixi hadisə kimi” baş tutdu. Tədbir Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 80 illiyi və “Xilas və Qurtuluş Günü – 26 iyar” Bəyannaməsinin imzalanmasının 10 illiyinə həsr olunmuşdu. Konfransda Rusiya, İsrail, Avropa və MDB ölkələrindən diplomatlar, tanınmış alimlər, pedaqoqlar, dövlət, siyasi, ictimai və dini (dünyanın bütün ənənəvi dinləri) xadimləri iştirak edirdilər.

Konfransın təşkilatçısı və təşəbbüskarı – STMEGI Beynəlxalq Xeyriyyə Fondu, Rusiya Federasiyası Federal Millətlər İşləri Agentliyinin (ФАДН), Rusiya Yəhudi Konqresi, Qafqaz Yəhudiləri İcması və digər ictimai təşkilatların dəstəyi ilə təşkil edilmişdir. Bayram Qələbə Gününün dini davamıdır, faşizmdən dünyanı xilas edənlərə minnətdarlıq bildirmək üçün bir səbəbdir.

Yeni anım günü – Böyük Qələbə şərəfinə dini bayram olan Xilas və Qurtuluş Günü 26 iyar tarixində təsis olunmuşdur. 
Bu təşəbbüs Rusiya Yəhudi Konqresinin vitse-prezidenti, Qafqaz Yəhudiləri Xeyriyyə Fondunun prezidenti German Zaxaryayev tərəfindən irəli sürülmüşdür, çünki 9 may 1945-ci il məhz yəhudi təqviminə görə 26 iyar tarixinə təsadüf edir. 
7 may 2018-ci ildə İsrail bu tarixi dövlət bayramı kimi qəbul etdi, o, 2014-cü ildə yəhudi təqviminə rəsmi daxil edilmişdi. Bu təşəbbüs Rusiya, İsrail və Avropa ölkələrinin baş ravvinlərinin xeyir-duasını, eləcə də tanınmış İsrail siyasətçiləri və icma liderlərinin dəstəyini qazandı. Bu gün bütün dünya sinaqoqlarında Qırmızı Ordunun və müttəfiq ordularının əsgərləri üçün şükran duaları oxunur.

Yeni bayramın təsis olunmasının məqsədi – dünyaya nasizmin necə dəhşətli bir bəla olduğunu, onu məğlub edənləri, nasizmin vəba kimi yayılmasının qarşısını alan insanların kim olduğunu unutmağa imkan verməməkdir. Bu, Sovet xalqına, bəşəriyyət və xüsusilə yəhudi xalqını xilas edən qəhrəmanlara təşəkkür günüdür. 
Bu gün Rusiya və İsraili birləşdirir.

“Bu və gələcək nəsillər II Dünya müharibəsi haqqında həqiqəti qoruyub saxlamalıdır, irqçilik və ksenofobiyanın hər cür təzahürlərinə qarşı durmalıdır. Biz və gələcək nəsillər II Dünya müharibəsinin həqiqətini qoruyub saxlamalı və istənilən irqçilik, ksenofobiya, təcavüzkar köləlik siyasəti cəhdlərinə qəti şəkildə qarşı durmalıyıq,” – deyə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin konfrans iştirakçılarına müraciətində bildirib. 
Onun müraciətini Rusiya Federasiyası Prezidentinin ictimai layihələr idarəsi rəhbərinin müavini Aleksey Jariç oxudu.

Konfransın elmi hissəsində əsas mövzular: – yəhudilərin Böyük Vətən müharibəsində iştirakı, – Rusiyanın cənub bölgələrində Holokost, – nasizmə qarşı müqavimət, – nasizmə və Holokost qurbanlarının xatirəsinə hörmətin qorunması. Doktorlar Krım, Stavropol, Voronej, Şimali Qafqaz, Don, Donbass və digər bölgələri əhatə edən yeni tarixi, arxiv, foto/video materiallarını təqdim etdilər. Bəzi məruzələrdə son illərdə dünyada, o cümlədən Avropa və bəzi keçmiş SSRİ ölkələrində antisemitizm dalğasının yüksəldiyi, Holokostun və II Dünya müharibəsinin tarixinin təhrif olunması, qəhrəman və xain, faşistlərin əlaltıları anlayışlarının yerinin dəyişdirilməsi kimi hallar qeyd olundu.

Konfransda Sovet İttifaqı və antihitler koalisiyası ölkələrinin nasist rejimindən yəhudi xalqının tam məhvinin qarşısını almaqdakı rolu müzakirə olundu.

Plenar iclasın sonunda “26 İyar – yəhudi xalqının tarixində, ailəmin tarixində xatirə günü” mövzusunda yeni başa çatmış uşaq inşa müsabiqəsinin qalibləri mükafatlandırıldı.

Tədbirdə Moskva Azərbaycanlıları Milli Mədəni Muxtariyyəti Şurasının sədri Baxtiyar Həsənov və müavini Həşım Əliyev iştirak edirdilər. Baxtiyar Həsənov öz çıxışında dedi:
"Mən bir azərbaycanlı olaraq qürurla deyə bilərəm ki, bir neçə əsr ərzində yəhudi millətinin nümayəndələri Azərbaycanda rahat yaşayıblar. Ölkəmiz son illərdə dünyada multikulturalizmin nümunəvi modelinə çevrilib. Bu xalqın nümayəndələri alim, dövlət xadimi, istehsalat rəhbəri, hərbçi, incəsənət və mədəniyyət adamı olub. Bu xalqın qəhrəman övladları həm ADR dövründə, həm 1941-45-ci illərin Böyük Vətən müharibəsində, həm də müstəqil Azərbaycanın torpaqlarının azad olunması, bərpası və inkişafı dövründə Vətənin müdafiəsinə qalxıblar. Mən Naxçıvan MSSR-in Ordubad şəhərində dünyaya gəlmiş biri olaraq, həmşəhərlim – dünya səviyyəli ixtiralara imza atan görkəmli alim-kimyaçı, Yusif Məmmədəliyev haqqında danışmadan keçə bilmərəm. Onun hazırladığı yanacaq və partlayıcı maddələrin texnologiyaları (Molotov kokteyli, trinitrotoluol (TNT) üçün törəmələr, aviasiya benzininin oktan ədədini artıran əlavələr) sayəsində Qırmızı Ordu faşistləri məğlub edə bildi".
Görkəmli alim-kimyaçı, istedadlı tədqiqatçı, gözəl pedaqoq, tanınmış dövlət və ictimai xadim, respublikanın əməkdar alimi, kimya elmləri doktoru, professor, akademik Yusif Məmmədəliyev  neft-kimya sahəsində elmi tədqiqatlara və texnoloji yeniliklərə görə Stalin mükafatı laureatı olub. 1941–45-ci illərdə yanacaq istehsalı və yüksək oktanlı, şaxtaya davamlı benzinin hazırlanması sahəsində xlorlaşdırma üsullarını tədqiq etmişdir. 1945-ci ildə ona Kremlin Qələbə Paradında əsas tribunalardan birinə keçmək üçün xüsusi buraxılış № 09703 verilmişdir. Bundan əlavə, alim kosmosun fəthində, süni peyk və ilk insan uçuşunda istifadə olunan raket yanacaq tərkiblərinin hazırlanmasında da əhəmiyyətli rol oynamışdır. Məhz bu səbəbdən Yuri Qaqarinin şərəfinə keçirilən Qələbə Paradında Məmmədəliyev xüsusi buraxılış № 3367 ilə tribunada yer almışdır. Akademik 1961-ci ildə qəfil vəfat etmişdir.

Sonda Rusiyanın baş ravvini Berel Lazarın sözləri ilə yekunlaşdı:
"Sadəcə II Dünya müharibəsi hadisələrini xatırlamaq kifayət deyil, belə hadisələrin bir daha baş verməməsi üçün hər şeyi etməliyik. Necə? Ancaq düzgün tərbiyə yolu ilə. Bir-birimizi, dərimizin rəngini, millətimizi və ya dinimizi hörmətlə qarşılamalıyıq – bunlar aramızda anlaşılmazlığa səbəb olmamalıdır, əksinə, açıq dialoq və qarşılıqlı kömək olmalıdır."        

@ Patriot News.az